Siz, Yaşayanlar

“Sıcacık mis gibi yatağınızın keyfini sürün siz yaşayanlar, Lethe’nin buz gibi soğuk dalgası açıktaki ayağınızı yalamadan önce.”

Benzerine rastlamıştım ancak tam olarak bu sinema diline ilk kez rastlıyorum. İzlerken kameraya uzaktan bakan insanlar, garip ve anlamsız makyajlar ile sürekli olarak bir şeylerin ters gittiğini hissettiriyor. Kasıtlı olarak yapılan bu tercihler zaman zaman güldürse de genellikle ruh daraltıyor. Analog kullanımı da filmin eski görünmesine sebebiyet verdiğinden o basıklık iyice artıyor.

Roy Andersson "Siz Yaşayanlar" olarak Türkçe'ye çevrilen filminde insanlara bir uyarı yapmak ve onlara ayna tutmak istemiş. Filmdeki her karakter kendi sorununun en önemli sorun olduğunu düşünüyor. Biraz eğlenme pahasına 200 yıllık tabağı kıran adam ceza olarak elektrikli sandalyeye mahkum edilirken tabağın faşist sahibi halen tabağına yanıyor. Aşık genç kız herkesin önünde karşılık bulmayan aşkını uzun uzun anlatırken bir başkasının derdini dinlemiyor. Arap berbere ırkçılık yapan iş insanı için saçının hali berberin karısıyla sorunlarından çok daha önemli. Aynı şekilde berber de adamın iş görüşmesini umursamıyor. Ve sonuç olarak birbirinin işini sürekli zorlaştıran insanlardan oluşan bir topluma sıkışıp kalıyoruz.

İzlerken aşırı sıkıldım ama bir yandan da bu tecrübe için memnunum. Herkese göre değil ama herkesten bir şeyler var.

Birbiriyle bağlantılı sanıldığı kadar alakasız, alakasız sanıldığı kadar bağlantılı sekanslarla harmanlanmış tiyatral bir film "Siz, Yaşayanlar". İzlemeden önce yönetmenin "İkinci Kattan Şarkılar" filmiyle giriş yapmanızda fayda var, zira tarzını özümsemezseniz bu yapımı veya üçlemenin tamamını es geçebilirsiniz. Şahsen son filmi de izleyeceğimi belirteyim.

Film Goethe’nin muazzam bir aforizmasıyla başlamakta : " Sıcacık mis gibi yatağınızın keyfini sürün siz yaşayanlar, Lethe’nin buz gibi soğuk dalgası açıktaki ayağınızı yalamadan önce." Filmin adını ve temasını bu söz ile isterseniz özetleyebilir veya tüm metni bu temel üzerine sayfalarca inşa edebilirsiniz. Yani yönetmen biz, yaşayanlara(!) en büyük spoilerı veren bir izleyici gibi aralamakta perdeyi. Bundaki en büyük sebep ise "Lethe". Yani ilk çağda form,madde ayrımında veya İsa’nın hakikat-cehalet arasında kurduğu bağlantının temeli olan terimler. Unutulmuşluğun örtüsüyle örtülü olanın hakikat olarak alındığı bu önermenin olumsuzudur aslında "lethe"; yani "aletheian"ın zıddı. Uyurken yorganın altına saklanıp kurguladığı tüm kötülüklerden korunacağını sanan bir çocuğun o korkusu aslında, örtülmeyen tüm yerlere saldıracağı düşünülen, var olmayan izafi bir korkunun, bir kabusun, yanılsamanın zihinde şema bulmuş halidir aslında "lethe"... Ve filmimiz üstü örtük olmasa da ayakkabıları giyinik ( Goethe’nin sözüne muhalefeten) - yani oksimoron saldırısıyla adeta- bir kişinin kabusuyla başlar. Sonrası ise başta belirttiğim gibi yine oksimoron sanatıyla bezeli sekanslarla dolu. Ruhsuz ruhlar, kendini bulduğunu sanan kayıplar, acemi olgunluklar, umutsuz gençler, umutlu orta yaşlılar, gerçekçi rüyalar, pili bitmiş askerler, militarist orkestralar, inancı yitik inananlar...Liste uzatılabilir. Tüm gördüğümüz çelişkiler ve çelişkilerin aksini gösteren rüyalardan ibarettir bütün bir film boyu...?

Tabi böyle olmasını isteyip sonlandırmak isterdim de varoluşun ağırlığını hafif sarsıntılarla atlatmaya çalışan insanlığın sunulduğu sanılan filmin aslında "lethe"den ayakkabılarıyla kurtulan başlangıç karakterinin bir rüyası olmadığını görmemiş olsaydım. Gerçi görmemezlikten gelip "lethe" ye uygun davranabilme imkanı da var aslında filmde tıpkı son sahne gibi...

İzafi gerçekliğin rüyası diyerekten oksimoronu üç boyuta taşıyıp bitireyim yorumumu filmi izleyen ve izleyecek olan "biz, yaşayanlar" için.

Bitireceğimi sandıysanız hizmetler bununla da sınırlı değil :) Film sonu bu tınılar ve klip daha çok yardımcı olabilir yapbozun parçalarının yerleri için, iyi seyirler.

https://www.youtube.com/watch?v=lan-Pjv99Xk

şimdi bu film için "çerezlik" diyeceğim, Avrupa sinemasına toptan hakaret etmişim gibi algılanacak.. tabii ki Hollywood tarzı bir çerez değil, yani çok ilginç tespitler, hoş ayrıntılar vardı.. o açıdan, öyle "leblebi", "çekirdek" misali bir çerez olmasa da, "yer fıstığı" kıvamında olabilir kanımca.. yani öyle her sofrada görülebilecek cinsten bir çerez değil.. ama her durumda, sanki ekranla benim aramda ince bir buz tabaka varmış gibi hissettim filmi izlerken ve bir türlü ısınamayıp filmin içine giremezken..

özetle, o çok şey vaat eden yukarıdaki konu açıklamasına bakarak izlerseniz, bayağı bir hayal kırıklığı yaratabilir..

fakat pembe çizmeli kızın rüyası pek hoştu..

ve bir de, "amin" deyip dememek üzerine düşünülesi bir dua filmden:

"Gerçekleri halkından saklayanhükümetleri affet.Kalpsizleri, acımasızları vesağduyusuz davrananları affet.Çok ağır hükümler veren ya damasumu mahkum eden mahkemeleri affet.Halkı yanlış yönlendiren gazeteve televizyonları affet.İşkence yapan ve öldürenleri affet.Şehirleri ve köyleri bombalayıpyok edenleri affet.Lütfen Tanrım, onları affet."