Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok

Şimdiye kadar sanırım birçok savaş filmi izlemişimdir, All Quiet on the Western Front (2022) ta bunların en iyilerinden birisiydi. Aslında izlemeden çok önce dikkatimi çekmişti ve filmle ilgili karşılaştığım yorumların olumlu olmasına rağmen yine de izlemek istememiştim. Çünkü kafamda, artık bir savaş filminde daha önceki izlediklerimden farklı olarak ne görebilirim ki düşüncesi hakimdi. 'Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok' romanı daha önce 1930 yılında sinemaya uyarlanmış ve en iyi film oscar'ı kazanmış olmasına rağmen, bu filmin Almanlar tarafından yeniden uyarlanarak en iyi film oscar'ı adaylığı aldığını görünce filmi izlemeye karar verdim.
Film, 1. Dünya savaşı sırasında gencecik öğrencilerin hiç bir eğitim almadan savaş alanına gönderilmesi ile başlıyor. Hikayenin başında tanıştığımız Paul ile finale kadar sürecek bir yolculuk başlıyor. Bu durumun aslında bir çok savaş filminde karşılaştığım tanıdık bir anlatı biçimi olduğunu söyleyebilirim. Hatta Sam Mendes'in '1917' (2019) isimli filmi, bu filmden çok kısa bir süre önce çekilmiş olmasına rağmen bu kadar benzer bir hikayenin yeniden çekilmiş olması da izlerken beni oldukça şaşırttı. Filmin başında karşılaştığım bu şaşkınlık hali, filmin sonunda cevabını alıyor. (Yazımın sonunda bu durumu açıklamaya çalışacağım.)
Dikkat! yazının bundan sonrası filme dair ayrıntılar da içermektedir.
Paul, savaş alanında defalarca ölümle burun buruna geliyor, hayatta kalmanın kurallarını birer birer bu şekilde öğreniyor. Öğrendiği her şey bir sonraki karşılaşacağı tehlikede hayatını kurtarabilir ya da bilmediği eğitimini almadığı çok basit bir hatanın hayatına mal olabileceğine tanıklık ediyoruz. Aldığı ilk ders sonrasında kendisine iyi olup olmadığını soran kendinden daha deneyimli bir askerin, eline bir torba tutuşturup ölen askerlerin boynundaki künyeleri toplamasını istediğini görüyoruz. Kahramanın yolculuğu aslında tam da bu noktada başlıyor ve son buluyor.
Hikayenin başında, Paul'un bir düşman askerini öldürürken, gayet insani bir biçimde ne kadar zorlandığını ve sonrasında ne kadar pişmanlık duyduğunu görüyoruz. Filmin finalinde savaşın sona ermesiyle birlikte artık bu acemi askerin yerini, tüm dostlarını ve duygularını kaybetmiş bir savaş makinesi almıştır. Künye torbası ise, bu sefer Paul'un hayatını kurtardığı acemi bir askerin eline tutuşturularak, aslında batı cephesinde yeni bir şey olmadığı döngüsü ortaya konuyor.
Bir asrı geçkin bir süre önce gerçekleşmiş bir savaş ve hemen sonrasında yazılan bir roman, yine yaklaşık bir asır önce çekilmiş bir film, ve şaşırmama sebep olan benzeri yüzlercesi varken, bugün yeniden çekiliyor yeniden önümüze konuluyor. Neden mi ? Cevap çok açık film ismiyle müsemma...
Çünkü batı cephesinde yeni bir şey yok, doğu cephesinde yeni bir şey yok, dünyada yeni bir şey yok. Savaşlar hala devam ediyor, insanlar hala ölüyor ve öldürüyor, İzlediklerinden, okuduklarından ve yaşadıklarından ders almıyor alsa da unutuyor.
Filmdeki gibi bugün masa başındakiler hala "itibardan tasarruf olmaz" diyen bir anlayışla yaşam sürerken, halkını açlığa ve acıya sürüklüyor. Kendi egoları ve kibirleri yüzünden halkını, kahramanlık hikayeleri uydurarak "bir gece ansızın gelebiliriz" diyerek savaş çığırtkanlığı yapıyor ve savaşlara sürüklüyor. İnsanlık, savaşlardan, salgınlardan, depremlerden, hiç bir afetten ders almıyor. Masa başındakiler hala, "kader'' ya da "bu işin fıtratında var" diyor.
Bu filmler, insanlık adına hiç bir cephede değişen yeni bir şey olmadığı için tekrar tekrar çekiliyor ve çekilmeye devam edilecek, hatırlatmak için belki de sadece UNUTMAYALIM diye. Duygularımızı kaybettiğimizi söylemek için, masumiyetimizi kaybettiğimizi fark edebilmemiz için, kibrit kutusunun içinde bile olsa bir canlıyı yaşatmaya çalışmayı ve bizi insan yapan şeyleri tekrar hissedebilmemiz için, belki sadece öğrendiklerimizden ders almayıp birer makineye dönüştüğümüzü yüzümüze vurmak için.
Eğer künye torbasını elinize almak istemiyor ve artık yeni bir şey olsun istiyorsanız. "Unutmayalım" diyenlerin sözünü kesmeyin, kestirmeyin ve unutmayın, sadece yeni bir şey olsun diye...