Şah Mat

Bu kadar filmle alakasız yorum yazılır.

Öncelikle "Sadece bu kişi mi zeki?" dediğiniz kişinin Bobby Fischer olduğunun farkına varınız. Düşünün ki bir dünya satranç final maçında, hem de soğuk savaş yıllarında Rusya ile Amerikalı iki oyuncu arasında oynanan bir maçta; rakibine kendisini alkışlatacak kadar muazzam bir oyun sergilemiş olan birisinden bahsediyoruz. Satranç dünyasında salonun ortasında kalkıp da rakibini alkışlamak hiç de alışageldik bir durum değildir. Belki günümüz döneminin satranç oyuncuları, bilgisayar teknolojisinin getirdiği analiz deposu ve geçmişten gelen birikimler sayesinde Fischer karşısında zorlanmazlar; fakat dönemi için eşi benzeri olmayan bir zeka olduğunu hiç kimse ve hiçbir rakibi reddedemez zannedersem. Satranca ilginiz varsa, maçlarına bakıp da, filme adını veren piyon fedasının oyunu nasıl etkilediğini görüp de, hayran kalmamanın elde olmadığını bileceğinizi düşündüğüm için; pek fazla satranç tarihiyle ilginiz olmadığını düşünüyorum böyle bir yorumda bulunurken.

Ergenlik meselesine gelince, Bobby Fischer filmde de görüldüğü gibi psikolojik sorunlar yaşayan bir insandı. Asperger Sendromu ile yaşamak zorunda kalmıştı. İzlediğiniz kişinin kurgusal bir karakter olmadığının, gerçek bir insan olduğunun ve o insanın da keyfinden ergen tavırlar içerisine girmediğinin farkına varsanız, varamadıysanız da ona göre yorum yapsanız faydalı olur diye düşünüyorum. Filmde biraz daha abartılı bir şekilde sunulmuş olabilir Fischer’ın sorunları; fakat gerçekten de paranoyak, iletişim sorunları yaşayan bir insanmış Bobby Fischer. Filmde karakteri özel kılmak için bazı yönlerini abartmak da normal karşılanabilecek bir şey.

"Filmin Amerika’ya kafa tutmuş hatta vatandaşlıktan çıkartılmış kişiyi Amerika’ya satranç şampiyonluğu getirdi diye övmesi de ilginç doğrusu. Yani Hollywood’a Amerika’yı öven yeni bir konu çıkadursun hemen çekiyorlar." kısmını es geçiyorum. İster Amerika propagandası yapmak için çekilmiş olsun, ister başka bir sebeple; Bobby Fischer, hayatı anlatılmaya ve geleceğe aktarılmaya değer bir insandı ve bu film de tam yeterli olmasa da, güzel bir anlatımla bunu sunmayı başaran bir filmdi. Her Hollywood filmine de "Amariganın oyunu ya" diye bakmamak lazım sanırım.

Sıkılma meselesine bir şey diyemem, kişisel bir şey bu. İçinde satranç olan bir biyografi filmini aksiyon beklentisiyle izlemek de ayrı bir olay; ama sıkılmak mümkün tabi ki. Ben maçların sonuçlarını bilsem dahi heyecanlı izledim, başkası sıkılabilir izlerken. Tabutta Rövaşata izlerken, Kynodontas izlerken, 2001: A Space Odyssey izlerken sıkılan insanlar da var sonuçta. Zevk, alışkanlık ve beklenti meselesi diyelim. Ancak bana kalırsa, sırf bir çatışma olsun, bir gerilim olsun diye gerçek dışı birkaç gereksiz sahne de eklemişler, belli bir izleyici kesimini de filmde tutabilmek için; onlar olmasa daha gerçeğe yakın bir film olurmuş, daha hoş olurmuş.

Bu kadar ağır yazmamın sebebi kişisel bir şey değildi; sadece alttaki yorumu yazan üyenin kullandığı "Bu kadar ergen olunur." ve "Satranç hani tamam zeka işi falan da arkadaş sadece bu kişi mi çok iyi?" tabiri öfklenmeme sebebiyet verdi. Çok da kırıcı olmayan bir dille düşündüklerimi aktarmaya çalıştım, elimden geldiğince.

Son olarak, Bobby Fischer’a olan hayranlığım sanırım yukarıda yazılanlarda belli olmuştur, o yüzden filmde Fischer’la ilgili değil de, onun dışında bir şeyler söylemek gerekirse; filmin 2. Dünya Savaşı sonrası ABD - Rusya soğuk savaş gerilimini gayet güzel ve satrancın kültürüne de uygun olarak onurlu ama karşıya vurucu bir şekilde yansıttığını söyleyebilirim. Daha yazılacak şeyler var; ama onlar da ileriki zamanlara.

Gitmeden ekleyelim; filmi sevenlere veya sevmeyenlere, Stefan Zweig’ın Satranç kitabını öneririm.