Konformist

Siyasi film olarak sinema tarihinin en önemli filmleri arasında sayılabilicek kalitede bir film olduğunu düşünüyorum. Çünkü olay sadece faşizm eleştirisinden ibaret değildir.

Film okullarında, sinematografi derslerinin vazgeçilmez örneklerinden biridir Conformist. Bertolucci'yi Bertolucci yapan etkenlerden biri genelde birlikte çalıştığı görüntü yönetmeni Vittorio Storaro'nun bu filmdeki başarısı filmin konusundan çok üstünde durulması gereken nokta olduğunu düşünüyorum.

Işık, gölge ve kamera hareketi'ni mükemmel kullanmakla kalmamış aynı zamanda biçimsel nitelikte sembollerde yapılmıştır. Fazla alıntı yapmadan filmden bir kaç kareyi örnek olarak vericek olursak, ilk akla gelen Marcello'nun evinde sevgilisiyle öpüştüğü, konuştuğu vs. sahnedir. Burda sevgilisiyle ayakta baya birbirlerine yakın şekilde bir odanın içinde konuşmaktadırlar. Jaluzi'nin arasından içeriye ışık sızmaktadır. Jaluzi'nin gölgeleri Marcello ve sevgilisinin üzerine düşmüştür. Pencere'nin dışından yukarı, aşağı hareket halinde olan ışık kaynağı, Jaluzi'nin gölgelerini onların suratları üzerinde hareket halinde tutar. Bu muhteşemdir. Odanın içi resmen, Jaluzi'nin hayali ördüğü parmaklıklara dönmüştür, sanki Marcello ve sevgilisi bir hapisin içindedir. Burda sinematografik biçimcilikle, Marcello'nın faşist ideoloji yüzünden bir çıkmaza girdiği ve hayatının istediği bir yöne gidemediği sembolize edilmektedir.

Evet, Bertollucci'nin de en büyük başarısı faşizmi, cinsellikte oluşturduğu sıkıntılarla birlikte anlatmaya çalışmasıdır. Çoğu filminde uyguladığı Marksist ve Freudyen yapı bu filmdede bozulmamıştır. Faşist ideolojinin, insanları nasıl tek düze yaptığı ve artık insanların nasıl ideoloji istiyorsa o hale geldiklerini ve bundan Marcello'nun gölge oyunlarıyla hapise düştüğünü sembolize ettiği gibi o dönemede ışık tutar. Cinsellikle olan bağlantısı ise gene Marcello'nun halinden ortaya çıkar. Marcello evde yakında evleneceği sevgilisiyle bile adam akıllı sevişemez, evde çalışan kadın görücek diye korkup hemen doğrulur. Bir yandan onu kontrol eden parti bunun üstüne baskı uygular. Çocukken yaşadığı eşcinsel olaylar yüzünden cinayet işlemiştir. Yani sonuç olarak faşist ideoloji bu adamın cinsel olarak ne olduğunu ne istediğini bile unutturmuştur. Hissiz, donuk suratlı bir adam haline gelmiştir. Film boyunca dikkat ederseniz, Marcello fazla mimik kullanmaz, buz gibidir resmen. İşte filmin adıda burdan gelir. Normal olmaya çalışan Marcello, suratı resmen maskesi olmuştur onun. İdeoloji'nin maskesi. Cinselliği ve bir ideolojiyi birbirine bağımlı şekilde daha iyi anlatmak gerçekten zor olmalı.

Sinematografik biçimciliğine geri dönücek olursak. Sayılamıyacak kadar fazla örnek vardır. Yamuk kadraj kullanımı, eski ressamlara göndermeler yapılmıştır mesela, resmi birebir tekrardan canlı oyuncularla tekrardan yaşatması, özellikle Marcello'nun eski hocasının evine geldiğinde, hocasının odasındaki sahneye dikkat edilmelidir. Bunun dışında Çok aşırı geniş açılarla, faşist ideolojinin büyüklüğünü ( dev heykeller, bayraklar, uniformalar ) sembolize etmiştir. Aynı zamanda beni en çok etkileyen kısmı kameranın durmayan devinimidir. Storaro'nun en başarılı yönü budur bana göre. Kamera hareketini çok başarılı kullanmıştır.

Sonuç olarak, dönemini çok iyi yansıtan, bir çokta alt metin barındıran, gerçek bir sanat eseridir. Bir sanatçı olarak Bertolucci'nin sol propaganda yaptığı barizdir, ama propaganda yapmadanda nasıl siyasi bir film çekebilirsiniz ki? Savaş filmlerinde nasıl kamera hangi cepheyi daha çok çekiyorsa, yönetmen o tarafı tutar aynı şekilde bu filmdede tutulan taraf barizdir. Zaten Bertolucci'nin Marksist olduğu bilinen birşeydir.