Çocuk ve Balıkçıl

Hissettirmenin efendisi Hayao Miyazaki, yarı otobiyografik bir filmle 50 yıla dayanan yönetmenlik kariyerini sona erdirdi. Geçmiş filmlerinin birçoğuna yaşımın yetmemesi nedeniyle benim için de sinemadaki ilk ve son Miyazaki deneyimi oldu. Bunun için evden çıkıp, yol kat etmeye değerdi. Salonun doluluk oranı da ziyadesiyle mutlu etti. Üstelik film yanlış anlaşılmaya kurban gitmemişti ve herkes yetişkindi.

Miyazaki bu konuda bir açıklama yapacak mı bilmiyorum ama filmi tanımlayan 3 parça vardı; kesinlikle bir Miyazaki eseri, Guillermo del Toro'nun "Pan'ın Labirenti" ve Kubrick'in "2001: A Space Odyssey" filmi. 2001'in kırıntıları daha çok görsel anlamda ve kurgunun ilerleyişinde etkiliydi. Ama Pan'ın Labirenti görsel etkisinin yanında hikayeye de yakınsıyordu. Bunu kötü bir eleştiri olarak söylemiyorum. Ben bu füzyonu sahiden sevdim. Kariyerinin son filminde kendini yenilemiş olması da hoştu. 82 yaşında yapacağı muhafazakar bir veda zaten beğenilecekti oysa.

Hikaye, annesinin ölümüyle sarsılmış bir çocuğun travmanın pençesinden kurtulmasını konu alıyor. Ve Miyazaki her zaman ustalıkla yaptığı şeyi yapıp, ölümün üzerine çizimler yapıyor. Zira iliklerimize kadar acı işleyen ölümü en çıplak ve yüzeysel haliyle insanlara anlatmak bir hayat dersi için zor bir seçim. Ölümü farklı şekillere sokmalı ki perdenin karşısındaki izleyici onu yalnızca ağlamak ve acı olarak betimlemesin, paralel düşünceler olsa bile bu gerçeğin içine dalabilsin. Ölümün sularına zihnimizi bırakıyoruz.

Miyazaki'nin en sevmediğim yanı her zaman "özel" ve aşırı olgun çocuk karakterlere yer vermesidir. Bu da her ba karakterin neredeyse aynı olmasına yol açar. Bu kez bir otoportre olmasının da etkisiyle pek de biricik görünmeyen, olgunluktan haliyle uzak bir çocuk olan Mahito'yla tanışıyoruz. Bilerek kendi kafasına taşla vuracak kadar "çocuk" bir çocuk o. Filmin katmanlanmasının en önemli gereksinimlerindendi.

Artık dükkanı kapattığını müjdeleyen final ise tüylerimi diken diken etti. Yıllardır kullandığı fantastik büyü elementlerinin olduğu evreni hem soyut hem somut olarak yıktı ve karakterlerimizi gerçek dünyaya döndürdü. Ve siyah ekran. Film bu kadardı. Miyazaki-san şapkasını göğsüne dayayıp kısa bir el salladı sanki.

En güçlü filmi olduğunu iddia edemeyeceğim ama çok çok güçlü bir deneyimdi. Hem bir Miyazaki filmiydi, hem de bahsettiğim gibi yenilenmişti. Ne kadar güzel olsalar da yıllar içinde alıştığımız yükleri balondan aşağı fırlatmıştı. Muhafazakar kalan tek yanı çizim tarzıydı. Kaldı ki kendisinin filmlerini bu tarz için sevdik ve yılların etkisiyle teknik olarak muazzam bir ilerleme vardı. Ses tasarımı ve müzikler belki de hiç bu kadar iyi olmamıştı. Asıl vaatlerinden olan karakter gelişimi ise yine taş gibiydi. Daha iyi bir uğurlama olamazdı.