Aysel Bataklı Damın Kızı

"Aysel: Bataklı Damın Kızı", şuan erişebileceğiniz en eski yapım yılına sahip türk filmlerindendir. 1934 yapımlı bu filmden önce çekilen türk filmlerinin maalesef 3 - 5 dakikalık kesitleri dışında 1 ya da 2 tanesinin günümüze ulaşabilmesi üzücü bir durum. "Aysel: Bataklı Damın Kızı" filmi Türkiye'de çekilen ilk köy konulu filmdir. Filmin hikayesi İsveçli yazar Selma Lagörlöf'ün birçok kez sinemaya uyarlanan “Tösen Fran Stormyrtorpet” adlı romanına dayanmaktadır. Ülkemizde iki kez sinemaya uyarlanan romanı, ilk kez sinemaya uyarlayan 1917 yılında İsveç yönetmen Victor Sjöström olmuştur. Çevirisi Hasan Cemil Çambel tarafından yapılan ünlü İsveçli yazar Selma Lagerlöf’ün “Tösen Fran Stormyrtorpet” adlı kitabından uyarlayıp senaryolaştırması sebebiyle senaristliğinde Selma Lagörlöf'ün yanı sıra Edebiyatımızın önemli kalemlerinden "Nazım Hikmet Ran" da yer almaktır. Dönemin "sinemanın tek adamı" olarak bilinen Muhsin Ertuğrul, bu filmde hem yönetmen koktuğunda oturmuş hem de oyuncu olarak filmde rol almıştır. Başta yapımcı olarak yer alsa da daha sonra yapımcılığü İpek Film'e devretmiştir. Bursa'nın Nilüfer ilçesine bağlı "Çalı Köyü"nde çekilen filmin çekildiği vakit henüz ülkemizde soyadı kanunu yürürlüğe girmemiştir. Bunu filmin jenerik kısmında oyuncuların sadece isimlerinin yazılmasından da anlayabilirsiniz. Nüfusdaki doğum tarihine göre (nüfusa geç yazılmış da olabilir) 14 - 15 yaşlarında olan genç ve dönemin yetenekli oyuncusu ilk kadın yıldızımız ve yönetmenimiz "Cahide Sonku" bu film ile şöhrete kavuşmuştur. Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki konuşma dili oldukça günümüze yakın ve anlaşılır bir haldedir. Ufak tefek farklılıklar haricinde tabi. Mesela filmde "çağırmak" yerine "çığırmak" eylemi kullanılmıştır. Dönemin diksiyonu oldukça güzeldir ve bunu filmde görebiliyorsunuz. Film köy halkını ele almasına rağmen filmde İstanbul Türkçesi kullanılmış bu da bizlere sanki köy filmi değil de kent filmi izlemiş havası veriyor yani köy ortamı inandırıcı olarak oluşturulamamıştır. Filmin bir diğer özelliği ise ilk kez reklam alanına konu olmasıdır. Film o dönemde o kadar beğenilmiştir ki, Cahide Sonku'nun canlandırdığı Aysel'in başına taktığı eşarp o yıl moda olmuş ve "Aysel Eşarpları" olarak satılmıştır. Sinemamızın henüz tiyatrocular döneminden çıkamadığı, filmin sinema filminden çok sanki bir tiyatro oyunu gibi hissedilmesi oldukça bariz. Filmin konusu ve sonu elbetteki günümüz için oldukça sıkıcı gelebilir lakin çekildiği dönem göz önünde bulundurularak seyirciyi gayet tatmin edici bir film olduğu kanaatindeyim. Film temel olarak feodal toplumlardaki sosyal yapıyı ve sosyal ilişkileri ele alıyor. Filmin orijinal negatif kopyası elimde mevcuttur. Fakat dijital ortamda yalnızca 1970'li yıllarda TRT kanalından alınmış bir bant yayın hali bulunmaktadır ve bu bant yayınında sahne kesimleri mevcuttur. Tavsiyem mümkünse filmi orijinal kopyasından izlemenizdir. Örneğin filmin çekildiği yıllarda Türkçe Ezan yürürlükte olduğu için filmde ezan Türkçe okunmaktadır fakat 1970'li yıllarda ezanın aslı şeklinde okunması sebebiyle TRT'den alınan bant yayınında ezan sahnesi kesilmiş. Filmde kullanılmak üzere bestelenen müzikler de kulağa oldukça hoş geliyor ve dönemin müzik kültürünü yansıtıyor. Filmin ses ve görüntü kalitesi oldukça iyi, izlenilebilir düzeyde fakat çekim ve kurgu teknikleri açısından pek olumlu konuşamayacağım bir film olmuş. Özellikle Görüntü Yönetmeni Cezmi Ar ve Remzi Ar'ın kamera açılarını, bakış boşluğunu, ve hareket boşluğunu doğru ve etkili bir şekilde kullanamadığı göze batan unsurlar arasında. Ayrıca filmde sahneler arasında geçiş efekti olarak sık sık silme efekti ve çapraz kesme geçiş efekti kullanılmış. Bu da fikrimce hikayenin seyirciye aktarılmasında gerçekçilik unsurunu zedelemiştir ve gerçekliği yakalayamamadaki sebeplerden biri olmuştur. Belki de Türk Sinemasında silme efekti ilk kez deneyimlemek ve test etmek amacıyla kullanılmıştır bu filmde bilemiyorum. Bununla birlikte filme İsveç yönetmen Victor Sjöström'ün filmlerinde sık sık kullandığ kurguda üst üste bindirme tekniğinden yararlanıldığı göze çarpmaktadır. Kısacası konusu ve çekildiği dönem ele alınarak arşiv için altın değerinde seyirlik bir film.
⭐️ 6/10