Dalgaları Aşmak

Müthiş bir Emily Watson oyunculuğu. Filmi önemli ölçüde taşıyan unsur bu diyebilirim. Oldukça zengin bir hikaye barındıran bir film olması rağmen birçok kişinin de bahsettiği üzere son sahne filmin kalitesini önemli ölçüde baltalıyor.

İçine kapanık ve geçmişinde psikolojik bazı problemler yaşamış olan Bess, Jan ile aşkı tanıma fırsatı yakalar ve deneyimleyememiş olduğu birçok şeyi deneyimlemeye başlar. Bu konudaki açlığını düğün gerçekleşmekte iken tuvalette zifaf yapmalarından anlamaktayız. Kız bu yaşında böyle birşeyi keşfetmiş olması tabi ki partnerine olan bağlılığını daha da arttırma konusunda bir etkendir. Bunun yanında, küçük bir kasabada din baskısının oldukça hakim olduğu ortamda, Bess, küçüklüğünden bu yana hissetmiş olduğu baskı sonucu, düşüncelerine karşılık tanrının ona nasıl cevaplar vereceğine hakim bir duruma gelmiştir.
-Neden yaptın bunu?
-çünkü gelmesini istedin!
Din ile ilgili birçok eleştiriyi noktasal veriyor denilebilir. Aslında bunun din değil dini elinde tutan kişilere bir eleştiri olduğunu da belirtmek gerek. Uygulamada gördüğümüz birçok şeyin aslında din adamlarının düzmecesi olduğu biraz olsun din araştırılınca ortaya çıkıyor. Bu hikayede ki en bariz örnek olan kilisede kadınlar konuşamaz ibaresini hiçbir incilde bulamazsınız. Aynı şekilde başa gelen musibetlerin kendi hatamız olduğu vurgusu, bencillik ve duygu hakimiyetinde zayıflığın günah olduğu gibi birçok ince noktalara değiniliyor.

Hikayenin dönüm noktası ise Jan'ın geçirmiş olduğu travmatik kaza ile birlikte geliyor. Açıkcası bu sahnenin daha iyi kurgulanmasını beklerdim. Patlama anında ilk darbeyi alıp fırlayan adam Jan olsaydı bence daha inandırıcı bir kaza ve felç sonucu hikayesi çıkardı. Neyse, bu noktadan sonra Jan, Bess'ten kendi seksüel hayal dünyasını besleyebilmesi için başkalarıyla birlikte olmasını ve gelip anlatmasını talep eder. Bess ise bunu fedakarlık yaptıkça Jan'ın iyileşeceğine yorar. Olaylar içinden çıkılmaz bir duruma doğru sürüklenmeye başlar.
Doktorun dediği gibi, "her ne pahasına olursa olsun yaşamak en iyisi değildir!" yerinde bir deyimdi. Filmin sonundaki fedakarlığın Bess için olan bedeli belki de bu sözün gereğiydi. Çan sahnesine değinmek bile istemiyorum. Bu kadar kompleks bir hikayeye daha yaratıcı bir miracle sahnesi geliştirilebilirdi.

Bu mükemmel aşkın ve tutkunun filmi değil! Cinsel sevgi insana en büyük tatmini sağlar ve insan için mutluluğun prototipi haline gelir.(Freud, Das Unbehagen in der Kultur,1930.)Kilise baskısı ile cinsel yaşamını uzun süre askıya alan ve ruhsal sıkıntılarla neredeyse nevrotik denebilecek karakteristik bozukluklara sahip Bess’in cinselliğini keşfetmesi ve ona bu cinsel hazzı ilk defa veren adama onun cinsel isteklerini tatmin eden bir obje gözüyle bakması; uzakta olduğunda kendini yaşama kapatması ve cinsel hazzının tutsağı olması anlatılıyor. Jan’ın geçirdiği kaza sonrasında Bess’in tüm cinsel açlığını ortaya çıkarması ve onu dizginleyecek tarafının kendisini tanrı figürü ile belli etmesinin ardından bir süre tanrıya ulaşamaması ve kendisine zarar verecek düzeyde cinsel davranışlarda bulunması sonucunda çocuklarca taşlanması ve gemideki adamlar tarafından saldırıya uğraması gösterilmiş. Bess’in tanrısı onun superegosu ve yanlış gelişimler sonucu oldukça hasarlı. Filmin sonunda kendini öldürtüyor ve tabutu kocası Jan tarafından denizin dibine gönderiliyor. Gökyüzünde abartılı biçimde kurulan din çağrışımının simgesi kilise çanları Bess’in cenazesini onurlandırıyor. Fahişe olduğu için Bess’i dinin dışına atan ve cehenneme gönderdiklerini açıklayan kilise görevlilerinin karşısında dikilen görkemli bir çan; dinin inançtan ibaret olduğunu ve hiçbir dini kurumun bunu zedeleyemeyeciğini anlatan bir sembol gibi geldi bana.

-lars von trier'in kırmızı deri şorta karşı özel bir ilgisi var sanırım.

-bu adamın filmlerinde kadınların çektiği zulüm nedir arkadaş?

yıllarca aşkı bekleyen ve bulduğunda aklını tamamen yitiren bir ana karakter var filmde ve öğreniyoruz ki zaten psikolojik bozukluklarla ilgili bir geçmişi var.Kaybetmekten o kadar çok korkuyor ki aşkı uğruna bildiği tek şeye inancına sığınıyor ama belli ki bu inanç herkesin hissettiği türden bir inanç değil.O Kasabanın içinde o kadar kapalı bir ortamdaki kendini doğru düzgün ifade edemiyor bile.Konuşabildiği hiç kimse yok ve en fazla yakınlaştığı kişi de kocası ki onunla bile tam olarak konuşamıyor.Duygularını bu kadar uçta yaşayan birinin bulduğu bu aşk için yaptığı akla mantığa sığmayan şeylerde haliyle normal geldi gözüme.Zaten duygularını yoğun yaşayan insanlarında aşk için neler yaptığını bol bol görüyoruz günlük hayatta.Beni şok eden durum bess'in ölümünden sonra jan'ın sapasağlam olup ayağa kalkmasıydı.Her ne kadar filmin sonunda bu dini değerlere,inanca bağlansa da ben bunun böyle olduğunu düşünmüyorum.Aşkı için en çok kendini harap eden insan tabiri caizse bess gibi "aptal,saf" insanlardır.Sen kendini harap edip,belki ölüp gidiyorsun ama gerideki insan sapasağlam olup hayatına devam ediyor.Tıpkı günlük hayatta olduğu gibi.Bess bu kadar batıl inançlara sarılmayıp güçlü durmayı başarabilseydi jan ile güzel bir gelecek onu bekliyordu ama o bunu hayal edemedi ve bildiği yoldan onu iyileştirmeye çalıştı ve kendini harcadı.Filmin final sahnesindeki çanları düşünmek istemiyorum çünkü bence bu final olmamıştı böyle güzel bir filme.